Algemene informatie Iran

Iran (of Perzië, Perzisch: ), officieel de Islamitische Republiek Iran is een land in Zuidwest-Azië. De hoofdstad is Teheran, dat met meer dan 10 miljoen inwoners tevens de grootste stad van het land is. In totaal wonen er in Iran 66.429.284 (2009) mensen.

Iran ligt in het Midden-Oosten en grenst aan Irak, Turkije, Armenië, Azerbeidzjan, Turkmenistan, Afghanistan en Pakistan. De Perzische Golf en de Golf van Oman bevinden zich ten zuiden en de Kaspische Zee ten noorden van Iran. Iran deelt de Kaspische Zee, behalve met de republiek van Azerbeidzjan en Turkmenistan, ook met Kazachstan en Rusland. Aan de kust tegenover de Perzische Golf liggen Saoedi-Arabië, Koeweit, Bahrein, Qatar de Verenigde Arabische Emiraten en Oman.
De export van aardolie en aardgas vormen de belangrijkste bron van inkomsten van Iran. Iran heeft daardoor een belangrijke positie als op drie na grootste olie-exporteur ter wereld.


Officiële landstaal
Perzisch

Regeringsleider
Mahmoud Ahmadinejad

Religie
Sjiisme 89%, Soennisme 9%, Overige 2%

Oppervlakte
1.648.195 km² (0,7% water)

Inwoners
70.495.782 (2006)
66.429.284 (2009)(40,3/km² (2009))

Etymologie
Iran werd tot en met 1935 in het Nederlands officieel Perzië genoemd maar de naam van het land in het Perzisch is altijd Iran geweest. De naam Perzië verwijst naar het Griekse woord Persis, wat weer afgeleid is van Pars, het deel van het land waar de oude koningen van Iran vandaan kwamen. Iran betekent 'Land van de Ariërs'.
In 1935 vroeg de toenmalige Perzische sjah Reza Pahlavi aan alle landen om voortaan de lokale naam van het land, Iran, te gebruiken. Omdat de naam Iran vaak aanleiding gaf tot verwarring met de buurstaat Irak, werd in 1949 voor buitenlands gebruik weer de naam Perzië officieel ingevoerd. Na een protest van de Perzische/Iraanse geleerden, kondigde de regering in 1959 aan dat, in andere talen dan het Perzisch, beide namen officieel gebruikt mogen worden. Een inwoner van Iran/Perzië is een Iraniër of een Pers.

Staatsstructuur
Ali Khamenei is de Hoogste leider van Iran. Iran is sinds de Iraanse Revolutie een islamitische republiek. Het heeft een unieke staatsstructuur, die in geen enkel ander land voorkomt. De staatsstructuur is afgeleid van de staatsgodsdienst van Iran, het sjiisme. Het belangrijkste principe is dat van valajat-e fakih ofwel de 'voogdij van de jurist'. Hiermee wordt bedoeld dat de hoogste geestelijke uiteindelijk alle wetsvoorstellen moet goedkeuren.
Het land wordt door vier entiteiten bestuurd:
• De religieus leider of rahbar (Perzisch: ), wordt gekozen door de Raad van Experts
• De Raad der Hoeders of Shuraye Negahbane Ghanune Assasi (Perzisch: )
• De president van Iran of Rais-Jumhur (Perzisch: )
• De majlis van Iran oftewel het parlement of adviesgevende raad (Perzisch: )

De Majlis bestaat uit 290 zetels en eens in de vier jaar zijn er verkiezingen. Veel politieke beslissingen worden door de president of het parlement genomen, maar de geestelijken, zowel de religieuze leider als de raad van hoeders, hebben de autoriteit alles wat tegen de sharia is te verwerpen, omdat zij over deze beslissingen een veto hebben. Sinds 1989 is Ali Khamenei de religieus leider (en eigenlijke machthebber) van Iran en sinds 2005 is Mahmoud Ahmadinejad de president van Iran.

Klimaat
Twee derde van Iran bestaat uit hoge bergen en heeft dus koude winters en hete zomers. Het grootste deel van Iran heeft een droog klimaat, maar het noordwestelijke deel van het land heeft een gematigd tot sub-tropisch klimaat met weelderige vegetatie en uitgestrekte rijstvelden.
Het centrale Hoogland van Iran heeft een uitgesproken woestijnklimaat. Temperaturen kunnen daar 's zomers oplopen tot wel 50 °C.
In de Elboers en het Zagrosgebergte ligt 's winters sneeuw en veel toppen in het hoge deel van Elboers hebben eeuwige sneeuw.

Flora, fauna en milieu
Iran beschikt door zijn uitgestrektheid en bergketens over verschillende biomen en biotopen, waaronder een drietal oerwouden, en verschillende soorten flora en fauna. Het land heeft zestien nationale parken en daarnaast verschillende natuurmonumenten, wildparken en beschermde gebieden. Het grootste nationale park is Nationaal Park Urumiyeh in het noordwesten van het land.
Enkele diersoorten die in Iran voorkomen zijn de manoel, de gazelle, de onager en het jachtluipaard. De Kaspische Zee stond vroeger bekend om zijn kaviaar maar de steur is ernstig bedreigd. Bekend is ook de gedomesticeerde Perzische kat. Net als veel andere landen kampt Iran met een sterke milieuproblematiek. Teheran heeft te maken met een sterke luchtvervuiling. Daarnaast zorgen ontbossing, verwoestijning, watervervuiling en vervuiling door het lekken van aardolie voor ernstige problemen voor de volksgezondheid.

Steden
De hoofdstad Teheran is de grootste stad van het land. Andere belangrijke steden zijn Mashhad, Tabriz, Shiraz, Abadan, Kerman, Zahedan, Karaj, Rashjt, Yazd, Hamadan, Koramsjar, Ahvaz, Urmia, Arak, de religieuze stad Qom en de oude hoofdstad Isfahan.

Bevolkingssamenstelling
Bevolkingsgroei van Iran
De bevolking in Iran kende een snelle groei in de twintigste eeuw. In 1900 waren er tien miljoen Iraniërs, nu zijn er 65,9 miljoen Iraniërs. De stijging was bijzonder sterk na de Iraanse Revolutie van 1979. Van 1995 tot 2005 steeg het inwonertal met 8,4 miljoen. Opvallend is dat de meerderheid van de bevolking jonger is dan 30 jaar. In recente jaren is het geboortecijfer gedaald. Gemiddeld genomen krijgen vrouwen in hun hele leven minder dan twee kinderen Volgens het CIA World Factbook is de bevolking verdeeld in de volgende etnische groepen: Perzen (51%), Azerbeidzjanen (24%), Gilaki en Mazanderani (samen 8%), Koerden (7%), Arabieren (3%), Beloetsji(en) (2%), Lurs (2%), Turkmenen (2%), Qashqai, Armeniërs, Joden, Assyriërs en anderen (samen 1%). Hierbij moet worden opgemerkt dat andere bronnen andere percentages geven.

Cultuur
Iran heeft een bijzonder rijke cultuur waarin oude en moderne elementen gecombineerd worden. In het land zelf wordt wel gezegd dat Iran drie invloeden moet zien te combineren. Die drie zijn de klassieke Iraanse cultuur van het Perzische Rijk uit de Oudheid, de islam en de islamitische cultuur die de Arabieren brachten en de moderne westerse cultuur.
Archeologie en monumenten
Met een geschiedenis die zo'n 2500 jaar teruggaat, heeft Iran een grote verscheidenheid aan monumenten en archeologische vindplaatsen. Op de werelderfgoedlijst van UNESCO staan tien Iraanse monumenten. Hiervan zijn Chogha Zanbil, Persepolis, Takht-E Soleyman, Pasargadae, de Behistuninscriptie en Shushtar archeologisch werelderfgoed uit de Oudheid. Het werelderfgoed Meidan Emam in Isfahan, Bam, Soltaniyeh, de Armeense kloosterensembles in Iran en het heiligdom van Safi al-din is van na de Arabische verovering van Iran.

Naast deze monumenten heeft elke stad wel een historische moskee en andere historische gebouwen.
De Iraanse poëzie heeft altijd een zeer hoog niveau gehad. De Sjahnama of het Boek der Koningen van Ferdowsi is het nationale epos van Iran en telt 60.000 dichtregels. Het boek is het belangrijkste werk over de Perzische mythologie en verhaalt van het ontstaan van Iran tot aan de periode van de verovering door de Arabieren.
Naast Ferdowsi zijn Hafiz, Nezami en Roemi andere bekende dichters uit de Iraanse geschiedenis.

De Iraanse keuken is een zeer ruim gesorteerde keuken en bestaat uit vele honderden gerechten uit alle regio's van het land. In de keuken wordt vooral rijst en vlees gebruikt, maar er zijn ook talloze zoetigheden. Naast de Iraanse keuken, is ook fastfood, zoals patat, pizza en cola, populair in Iran. Traditioneel wordt tijdens de maaltijden gezeten op een tapijt of een verhoging, waarbij dan vaak met de handen wordt gegeten. Tegenwoordig is de moderne eettafel net zo gebruikelijk.

Bekend over de hele wereld zijn de Perzische tapijten. Deze tapijten worden nog steeds handgeknoopt en hebben vaak traditionele motieven, die al eeuwenlang worden doorgegeven binnen families. Elke regio heeft zijn eigen kenmerkende stijl. Ook de verschillende etnische bevolkingssgroepen hebben hun eigen stijl.

De windmolen en de domesticatie van de tulp komen waarschijnlijk uit het oude Perzië. De oudste wijnkruiken door archeologen opgegraven zijn gevonden in Iran.

Onderwijs en wetenschap
De Canon van de geneeskunde van Avicenna uit de 11e eeuw was ook in Europa eeuwenlang het medische standaardwerk. Iran heeft een lange wetenschappelijke traditie. Bekend uit de oudheid is de Academie van Gondesjapoer. Tijdens de Middeleeuwen had de Iraanse wetenschap haar bloeiperiode. Bekende wetenschappers zijn de arts/filosoof Avicenna, de astronoom/dichter Omar Khayyám, de astronoom/filosoof Nasir al-Din al-Toesi en de filosoof al-Ghazali. De Nizamiyyah is een middeleeuwse instelling voor hoger onderwijs.
In Iran is naar school gaan verplicht voor alle kinderen. Het analfabetisme bedraagt 23% van de bevolking. Anno 2008 heeft Iran tientallen universiteiten die jaarlijks zo'n 750.000 studenten afleveren. Er studeren meer vrouwen dan mannen af. Het land heeft de ambitie om de wetenschappelijke leider van de islamitische wereld te worden en mede daarom worden onderzoeksprogramma's, waaronder ook het atoomprogramma van Iran, breed gesteund

Economie
Iran gebruikt de Iraanse rial als munteenheid. Eén rial bestaat uit honderd dinar. In het dagelijks leven wordt ook veel in tomans gerekend, de oude munteenheid van Iran. 10 rial komt overeen met 1 toman.
Het Bruto Nationaal Product van Iran bedroeg in 2006 in absolute termen 203 miljard dollar en omgerekend naar koopkrachtpariteit was dit 735 miljard. Het bnp per persoon bedraagt daarmee $2.905 respectievelijk $10.478.
De inflatie bedraagt zo'n 17%. De Iraanse economie is sterk afhankelijk van de export van aardolie en aardgas. Meer dan 80% van de export wordt hiermee verdiend.